Rusya’nın Kâbusu Dağıstanlı Lider ve Mücahid Şeyh Şamil Kimdir?

1797-1871 yılları arasında yaşamış olan ve Dağıstan’ın Gimri köyünde dünyaya gelen Şeyh Şamil’e dedesinin ismi olan “Ali” adı verilmiştir. Fakat sürekli olarak hastalanması nedeniyle isminin değiştirilmesinin bazı inanç ve geleneklere göre iyi olacağı düşünülerek kendisine “Şamil” ismi verilmiştir.

Şeyh Şamil, Rusya hegemonyasına karşı direnişiyle bilinen Dağıstanlı lider ve mücahit olarak tarihte iz bırakan bir tarihi şahsiyet olmuştur.

Şeyh Şamil Hayatı

İmam Shamil, Dağıstan'ın Gimri Köyü'nde bir Avar ailede 1797 yılında doğmuştur. On beş yaşında at binip kılıç kuşanmıştır. Yirmi yaşına geldiğinde ise birçok spor dalında yetenek sahibi bir genç haline gelmiştir. İlk eğitimini dayısından alan İmam Şamil, gençlik yıllarında Molla Muhammed’in etkisinde kalmıştır. Molla Muhammed, Harakinili Said ve Nakşibendî şeyhlerinden Cemaleddin Gazi Kumuki’den ilim, tahsil etmiştir.     

Türkiye’de daha çok “Şeyh Şamil” adıyla bilinmektedir. Fakat tarikat şeyhliği yapmamıştır. Nakşibendî şeyhlerinden Seyyid Cemaleddin’in müridi olmuştur. İmam unvanı da bugünkü manada bir cami imamı değil, siyasi önderliği ifade etmektedir.

Şeyh Şamil Nerelidir?

İmam Şamil, 1797 yılında Kafkasya coğrafyasında yer alan Dağıstan’ın Gimri köyünde dünyaya gelmiştir. Avar kökenlidir

Şeyh Şamil’in Ailesi

Babası Avarlardan Muhammed Bey, Annesi ise Avar beylerinden Pir Budak’ın kızı Bahu Mesedu’dur.

Eşleri

Şeyh Şamil’in eşleri;

• Fatimat
• Cevheret
• Zahidet
• Emine
• Şovanat

Erkek Çocukları

Şeyh Şamil’in erkek çocukları;

• Gazi Muhammed, (Osmanlı'nın hizmetine girmiş ve 93 Harbi'nde Ruslara karşı mücadele etmiştir.)
• Muhammed Şafii, (Rusların hizmetindeyken orduda tuğgeneralliğe kadar kademe atlamıştır.)
• Ahmed Cemaleddin
• Muhammed Said
• Cemaleddin
• Muhammed Kamil

Kız Çocukları

Şeyh Şamil’in kız çocukları;

• Fatimat
• Nafisat
• Necabat
• Bahu-Mesedu
• Safiyat

Şeyh Şamil’in Mücadelesi

İmam Şamil, Ruslara karşı verilen bağımsızlık hareketinin ünlü önderi olarak tanımlanmaktadır.18. Yüzyılın son çeyreğinde Kafkasya’da ırkı ve mezhebi ne olursa olsun halkı Rus işgallerine karşı direnişe geçiren, Molla Muhammed’in bu düşüncesini gerçekleştirmeye çalışan askerlerin en başarılısı Şeyh Şamil Efendi’dir. 

19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında Ruslara karşı Çeçenistan için özgürlük mücadelesi veren Şamil Basayev de ismini bu büyük lider 'Şeyh Şamil'den almıştır.

Kafkasya’nın Coğrafi Konumu ve Stratejik Önemi

Kafkas ve Kafkasya adına ilk defa eski Yunan düşünürlerinden Aiskhylos’un yazdığı eserinde “Kavkasos Dağı” olarak rastlanılmıştır. Bölgeye Kafkasya adının Dağıstan yerlileri tarafından verildiği bilinmektedir.

Kafkasya Bölgesi, Kuzey ve Güney olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Coğrafik açıdan yapılan bu ayrımı siyasetçiler de kabul etmiştir. Bölge hakkında çalışan araştırmacılar çoğunlukla Samur Nehri’nin Hazar Denizi’ne döküldüğü yer ile İngur Nehri’nin Karadeniz’e döküldüğü nokta arasında bir hat çizip, bölgeyi kuzey-güney diye ikiye bölerek incelemektedirler.

Bölgede yüksek dağlar ve derin vadiler yer almaktadır. Bölgenin coğrafi özelliği, bölgenin tam hâkimiyet altına alınmasını engellemiş ve bölgede çok sayıda farklı toplulukların asimile olmadan kendi hayatlarını yaşamasına imkan sağlamıştır.

Kafkasya yüzyıllar boyunca hem stratejik önemi hem de jeopolitik konumu sebebiyle sürekli istilalara maruz kalmış ve Asya, Avrupa ve Afrika kıtaları arasında bir göç bölgesi olmuştur. Bu nedenlerin bir sonucu olarak da Kafkasya bölgesi, sayısız kabile ve halkı barındıran, etnik olarak karmakarışık bir bölge haline gelmiştir. Arap tarihçiler ve coğrafyacılar bölgeden birçok dilin konuşulması nedeniyle bölgeyi “Dillerin Dağı″ olarak nitelendirmişlerdir. “Kafkasya bir ırklar ve diller mozaiğidir.”

Kafkasya’nın bir diğer jeopolitik önemini arttıran nokta ise Hazar bölgesindeki petrol kaynakları ve ipek yolu üzerinde bulunmasıdır.

Kafkasya Tarihine Genel Bakış

Kuzey Kafkasya bölgesinde Tarih boyunca hâkimiyet mücadelelerinin bitmek bilmediği bölgede Sümerler, Hunlar, Huriler, Uratlar, Khetler, Etrüskler, İskitler, Sarmatlar, Bizanslılar, Ermeniler, Gotlar, Alanlar, Romalılar, Avarlar, Hazarlar, Moğollar, Araplar, Türkler ve Slavlar gibi birçok topluluğun yaşadığı görülmüştür.

Doğuda Hazar Denizi ve güneyde Aras Nehri boyunca yayılışını sürdürmek isteyen Rusya, ilhakla beraber bölgede yeni bir sömürü düzeni kurmaya çalışmıştır. 1807’de Bakü de Rus hâkimiyetine girmiş ve yaklaşık olarak on yıllık bir süreçte Rusya, Güney Kafkasya’da üstünlük sağlayarak topraklarını Karadeniz’den Hazar Denizi’ne kadar genişletmiştir. Rusya bu süreçte Gürcüler ve Ermenilerden de yararlanmıştır. Bu dönemde hem iç hem de dış meselelerle uğraşmak zorunda kalan Osmanlı Devleti Kafkasya’ya gereken önemi gösterememiştir.

Kafkasya’da Rus Tehdidi ve Yayılmacılığı

Geçmişten günümüze Rusya’nın Kafkasya üzerindeki emel ve politikalarına bakıldığında, Çarlık Rusya’nın genişleme ve yayılma politikaları içerisinde en dikkat çekici hedef Türkiye ve İran’ın işgalidir. Hiç kuşkusuz bu hedefin gerçekleştirilmesi ancak Kafkasya’nın işgali ile mümkündür. Nitekim Rusya’nın planı da Kafkaslar üzerinden Türkiye ve İran’ın işgali şeklindedir.

Rusya’nın emellerine ulaşabilmek için izlediği en etkili yol, hedef ülkenin etnik, mezhep, siyasi düzen, yönetim, yargı gibi organ ve zafiyetlerini kullanıp, ülkede bölücülük çıkarmak ve sonra da askeri bir müdahale ile işgal etme yöntemi olmuştur.

Şeyh Şamil Kafkasya’da Kimlerle Savaşmıştır?

Şeyh Şamil, Kafkasya’da Ruslarla Savaşmıştır. Rusya’nın saldırılarının temelinde “Kafkasya’yı işgal etmek, Haç’ı Hilal’e galip getirmek, Müslüman halkı zorla Hristiyan yapmak” gayeleri olmuştur.

Sultan Abdülmecid’e Birlikte Mücadele Etme Çağrısı

 Şeyh Şamil, Mart 1853 yılında Osmanlı Padişahı Sultan Abdülmecid'e bir mektup göndererek, Kafkasya Özgürlük Mücadelesi hakkında bilgiler verdi.

Osmanlı Devleti, Ağustos 1853 yılında, olası bir Osmanlı-Rus savaşında Osmanlı’ya yardımda bulunması için bir kişiyi İmam Şamil'e gönderdi.

4 Ekim 1853 yılında Kırım Savaşı’nın başlamasıyla Osmanlı Devleti Kafkasya ile ilgilenmek zorunda kalmıştır. Sultan Abdülmecid Seyh Şamil’e 9 Ekim 1853’te bir ferman göndererek onu Ruslara karşı cihada çağırmış, Seyh Şamil de bu çağrıya 13 Aralık 1853 tarihli bir mektupla Sultan Abdülmecid’e birlikte mücadele etme çağrısında bulunmuştur. Mektubunda Osmanlı’nın Tiflis’e bir askeri harekât bulunulursa, Rusların Kafkaslardan çıkarılabileceğini söylemiştir. Ancak Osmanlı Devleti içinde bulunduğu zor şartlar nedeniyle bu fırsattan istifade edememiştir. Buna karşın Osmanlı Devleti Mayıs 1854’te Şeyh Şamil’e “Dağıstan Serdar-ı Ekremi” unvanını vermiştir.

Kafkasya Gazavat Hareketi

Rusya 16. yüzyılda Kafkasya’ya yönelmiş, 18. yüzyılda da bölgede istila ve sömürge hareketlerine başlamıştı. Bunun üzerine Kafkas halkları bağımsızlıklarını tamamen kaybetme tehlikesi ile karşı karşıya kalmış ve bölge halkının bağımsızlıklarını, kültürlerini ve inançlarını korumak için yürüttükleri mücadele ruhu ise gazavât harekâtını ortayı çıkarmıştır. Kuzey Kafkasya Müslümanları kendilerini organize bir şekilde yönetecek bir lider ve yapılanma arayışı içine girmişlerdir. Bölgede bulunan Nakşibendi Tarikatı mensupları organize olup Rusya’ya karşı bağımsızlık mücadelesi başlatmışlardır. “Gazavat” olarak adlandırılan bu sufi direniş hareketine Ruslar Şeyh Şamil isyanına “Müridizm” adını vermişlerdir.

Başlatılan bu bağımsızlık mücadelesi ile İslam dininden aldıkları manevi güç neticesinde “İmam” lakabı ile ortaya çıkan liderler araştırıldığında, hepsinin gerçek birer kahraman olduğu, bu mücadelenin en etkili ve bilinen isminin İmam Şamil, tarikat fikrini yayarak mücadeleyi başlatan ilk önderin de Şeyh Mansur olduğu görülmektedir. Tarikatın şeyhi aynı zamanda komutan, müritleri ise savaşçı statüsündeydi.

25 yıl boyunca nüfuzunu sürdüren İmam Şamil Dağıstan ile Çeçenistan’ı örgütleyerek Orta Kafkasya’yı da savunmuş böylece Kafkas Birliği’nin ilk temelleri atılmıştır.

Hacı Murat’ın Şeyh Şamile Katılması

1834 yılında İmam Hamza’nın öldürülmesinde adı geçen Hacı Murat’ın, Hamza Bey’in ölümüyle ilgisinin olup olmadığı kesinleşmemiştir. Ancak o dönemden beri Ruslarla iyi geçinmiştir. Hacı Murat ve Avar beyi Ahmet Han arasında bir anlaşmazlık çıkmıştır. Ahmet Han, Hacı Murat’ın Şeyh Şamil ile iş birliği yaptığını Ruslara şikâyet etmiştir. Bu olay üzerine Rusların gözünden düşen Hacı Murat, yakalanmış fakat bir fırsatını bulup uçurumdan atlayarak Rusların elinden kurtulmuştur.

Bu olay üzerine Hacı Murat, Şeyh Şamil’e katılmıştır. Bundan sonra Hacı Murat, Şeyh Şamil’in en cesur ve başarılı naibi olmuştur. Hacı Murat’ın İmam Şamil’in yanına katılışı büyük bir etki yaratmıştır. Nitekim İmam Şamil bu sayede daha fazla kuvvetlenmiştir.

Ahulgoh Savunması

İmam Şamil’in de doğup büyüdüğü Kafkasya coğrafyası tarih boyunca jeopolitik ve jeostratejik konumu itibariyle son derece önem arz etmektedir. Coğrafyanın bu önemi nedeniyle Rusya, Çarlık döneminden itibaren yayılmacılık politikası kapsamında bölgeye nüfuz etmeye çalışmış ve 18. yüzyılda ise bölgedeki işgal girişimlerini genişleterek sömürgeci bir politika ve asimilasyon hareketi izlemiştir.

Ahulgoh savunması Kafkasya mücadelesinde bir dönüm noktası olmuştur. Rus General Grabbe, haziran ayında 30.000 kişilik kuvvetle Şeyh Şamil’e karşı sefer düzenlemiştir. Burada büyük bir savaş veren Ruslar çok fazla kayıp vermelerine rağmen İmam Şamil’in Ahulgoh’a çekilmesine neden olmuştur. Ruslar Ahulgoh’u kuşatınca Şeyh Şamil yanında 1.000 kadar savaşçı ile geri kalanı kadın ve çocuk olmak üzere 4.000 kişi ile Ahulgoh’u savunmaya çalışmıştır. Ancak İmam ateşkes istemek zorunda kalmıştır. General Grabbe ateşkese karşılık Şeyh Şamil’den oğlunu rehin olarak vermesini istemiştir. Seyh Shamil bunun bir hile olduğunu, Rusların hiçbir zaman verdikleri sözleri tutmadığını söylemiştir. Ancak yanında bulunan adamların telkini üzerine Şeyh Şamil, 8 yaşında olan oğlu Cemaleddin’i Ruslara rehin olarak göndermek zorunda kalmıştır.

Şeyh Şamil ve Kırbaç Hadisesi

Savaş zamanlarında halktan bazılarının “teslim olalım, anlaşma yapalım" şeklinde kamuoyu oluşturmaları üzerine İmam Şamil teslim olmaktan bahsedene kırbaç cezası verileceğini söylemiştir. Kırbaç cezasından korkan halk, çareyi Şeyh Şamil'in validesine gitmekte bulmuşlardır. Söz konusu teklifi İmam Şamil'in annesi yapmış olmasına rağmen Şamil koymuş olduğu kanundan geri adım atmamıştır. Cezayı yaşlı bir kadın çekemeyeceğinden, cezayı oğluna yani kendisine intikal ettirilmiş, böylece Seyh Shamil kendini kırbaçlattırmıştır.

Şeyh Şamil Nasıl Teslim Olmuştur?

Rusların engellemeleri üzerine dost olan ülkelerden gelen yardımlar kesilince, Seyh Samil ülkesinin gücünün tükenişini görmüştür. Eylül 1859 yılında 70 bin kişilik Rus ordusuna karşılık, yanında bulunan askerlerle birkaç yüz kişi kalıncaya kadar direnmiş ancak savaşı sürdürmesinin tehlikeli olduğunu anlayan İmam Şamil, Çarlık Rusya ile görüşme yaparak, silah bırakma yoluna gitmiştir.

Dillere destan mücadelesiyle İmam Şamil, düşmanını bile kendisine hayran bıraktırmıştır. Rus Çarı II. Aleksandır, Şeyh Şamil'i sarayın kapısında son derece nazik karşılamış ve kılıcını almayarak kendisine olan hayranlığını dile getirmiştir. Şeyh Şamil, bir ay boyunca sarayda konuk edilmiş daha sonra, saygın tutsak olarak esaret yıllarını geçireceği Kaluga'ya gönderilmiştir.

Şeyh Şamil, Rusların elinde muhterem bir esir olarak kalmış ve 1869 yılında İstanbul’a gönderilmiştir. Sultan Abdülaziz tarafından büyük bir saygı ile karşılanıp misafir edilmiş ve şahsına hürmet gösterilmiştir. Şeyh Şamil’in Medine’de oturma isteği de kabul edilmiştir. 4 Şubat 1871 tarihinde ise vefat etmiştir ve mezarı Cennet-ül Baki(Medine) mezarlığında bulunmaktadır.

Niçin Mücadele Etmiştir?

Kafkasya stratejik önemi ve jeopolitik konumu nedeniyle tarih boyunca sürekli istilalara maruz kalmıştır. Bu özelliklerin farkında olan Rusya, Çarlık döneminde Kafkasya bölgesine sürekli saldırılarda bulunmuştur. Çarlık Rusya’nın temel amacı Kafkasya’da halkı asimile etmek, dinlerini yaşayamaz hale getirmekti.

Rusların Kafkasya’da giriştikleri bu işgal ve asimilasyon hareketlerine karşı Şeyh Şamil önderliğinde bölge halkı bağımsızlıklarını, kültürlerini ve inançlarını korumak üzere büyük bir mücadele  ortaya koymuştur.

Şeyh Şamil’in Teşkilatı

• İmam Şamil, itaat altına aldığı bütün bölgelerde naiplikler oluşturmuştur. O günkü süreçte beş naiplik bir vilayeti oluşturmaktaydı. Vilayeti ise bir komutan yönetiyordu.
• Naiplerin görevi vergi ve asker toplamak aynı zamanda kuralların uygulanmasını sağlamaktı.
• Bölgede köyler avul olarak bilinmekte ve her avulda bir kadı görevlendirilmişti. Bu kadı olup biten her şeyi naibe bildirmek zorundaydı.
• Avuldaki her on ev, bir asker vermek zorundaydı. Bu askerin ailesi vergiden muaf tutulurdu. Bunlar daimî kuvvetleri oluşturuyordu.
• Bir de her avulun 15–50 yaş arasındaki tüm erkekleri at ve silah kullanmayı öğrenmek zorundaydı. Zira bunların görevi herhangi bir baskın olduğunda yaşamış oldukları avulu savunmaktı.
• Seyh Şamil’in etrafında sayıları yaklaşık 1.000 olan seçme bir muhafız birliği vardı. Bu muhafız birliği Şeyh Şamil’in en çok itimat ettiği kişilerden oluşuyordu.
• İmam Şamil’in kuvvetlerine gelen silahlar İran veya Türk menşeiliydi.
• Her avulda gizli haberleşmeler ve posta işlemleri için en iyi atlardan birkaç tane bulundurulurdu.
• Postacılara ise Şeyh Samil’in veya naiplerin imzaladığı vesikayı göstermesi durumunda her yerde kolaylık sağlanırdı.

Kafkas Kartalı Şeyh Şamil’in Vefatının Yıl Dönümü Ne Zaman?

Çarlık Rusyası'na karşı verdiği mücadeleden dolayı Türkiye'de "Kafkas Kartalı" olarak bilinen Şeyh Şamil, Hac görevini yerine getirdikten sonra 4 Şubat 1871 yılında hakkın rahmetine ulaştı. Şeyh Şamil, vefatının 150. yılında anılıyor.

Şeyh Şamil Şiiri

Özgürlüğün sevdasıyla Kafkasya’nın dağlarında

Mazlum halkın bayrağına destan yazdın ey Seyh Şamil

Kafkas Kartalı yiğit Seyh Şamil ruhun şad olsun büyük mücahid

O kızıl orduyu dize getirdin Çeçenistan’a güller ektin

****

Başkaldıran yumruklarda delikanlı yüreklerde

Geleceğe yürüyene önder oldun ey Şeyh Şamil

Dikey tabular secdeye vardı o laik düzen hizaya geldi

Ruhun şad olsun büyük mücahid Kafkas Kartalı yiğit Şeyh Şamil

Şeyh Şamil Sözleri

• “Sonunu düşünen kahraman olamaz.”
• “Söyleyin O Rus Çar'ına; başında bulunduğum bu kahramanların kalplerinde kökleşen zafer imanı, kökünden kazınmadıkça; en genç muhariplerimle, en ihtiyar naiplerime kadar tek kurşunları ve tek kolları kalıncaya kadar bu mübarek vatanı, son dağına, son köyüne ve en son kaya parçasına kadar karış karış müdafaa etmekten beni hiçbir kuvvet men edemeyecektir. Bu uğurda bütün evlat ve ailemi kılıçtan geçirseniz, en son müridimi yok etseniz tek başıma ve son nefesime kadar; sizinle yine dövüşeceğim. Son cevabım budur!...”
• “Ben Müslümanım, Müslüman olanlar kendilerini esarete almak isteyen zorba rejimlerle çarpışmak mecburiyetindedir.”
• “Ey Dağıstan Ve Çeçenistan milletleri! Dinleyiniz beni... Ben sizleri para ve menfaat için bu savaşlara sürüklemedim. Bu Allah'ın emridir. Toprağımızı hürriyetimize kavuşturmak ülkümüzdür. Bu emre itaat ediniz. Hiçbirimiz kamasını kınına sokmasın. Parolamız ölünceye kadar savaş olmalıdır.”
• “Allah'a ulaşmanın pek çok yolu vardır. Biz şehitliği seçtik.”
• “Doğru gidenin başı duvara çarpmaz.”
• “Kötü demirden kılıç olmaz.”
• “Kurt ile ortak olan tilkinin hissesi ya tuzaktır ya bağırsak.”
• “Düşmana karşı diri kedi, ölmüş aslandan iyidir.”
• “İyi ve kamil insanı güneş uykuda görmez.”
• “Bir naibe gönül bağlarken onda keramet aramayınız. Sadece şeriata saygı beslediğini ve Hak yolunda yürüdüğünü görmek yeterlidir.”
• “Gönüllerden kibri çıkartmak, yüce dağları iğne ile kazımaktan daha zordur”
• “Ey kardeşim! Hiç kimseye haset etme, hiçbir zaman kibirlenme, gücün yettikçe dinin tecdidine çalış, niyetini halis eyle!”
• "Arkadaşını affet... Affettiğini hatırlatma ve hatırlama."
• "Mü'min sendelerse Allah ona destek olur"
• "Dünya hayatı gururlandırmasın! Gerçekten dünya hayatı çok hızlı tükenmekte ve bozulup gitmektedir."
• "Ölüm, müslümanlar için bir sürur ve saadet olmalıdır"
• "Yüksekteyken küçülmeli, kuvvetliyken insaf etmelisin."
• “Hayrın kümelendiği evin anahtarı tevazu, şerrin kümelendiği evin anahtarı ise gururdur.”
• "İnsanların en yükseği ve asili Allah'tan en çok korkanıdır"
• “Ölüm bizi Allah’ımıza kavuşturan en ulvi hadisedir. Dünyaya geldik O’nun eserlerini gördük, O’nun emirlerindeki isabete inandık, O’nun eserlerine gönlümüzden vurulduk. Şimdi de sevine sevine O’na kavuşmayı özlemeliyiz.”

Şeyh Şamil Hakkında Merak Edilen Sorular

Şeyh Şamil Çeçen mi, Türk mü yoksa Kürt mü?

• Şeyh Şamil aslen Avar kökenlidir.

Şeyh Şamil hangi tarikata Mensup?

• Nakşibendî şeyhlerinden Seyyid Cemaleddin’in müridi olmuştur.

Şeyh Şamil kimdir kısa bilgi?

• 1797-1871 yılları arasında yaşamış olan İmam Şamil, 19. yüzyılın ilk yarısında Rusya’nın Kafkasları işgaline ve istilasına karşı yaklaşık 25 yıl mücadele vermiş ve “Rus işgaline karşı direnişiyle bilinen Dağıstanlı lider ve mücahit’’ olarak tarihte iz bırakan bir tarihi şahsiyet olmuştur.

Şeyh Şamil türbesi nerededir?

• Medine’de bulunan Cennet-ül Baki mezarlığına defnedilmistir.

Şeyh Şamil ne zaman ve Nerede doğmuştur?

• Şeyh Şamil 1797 yılında Dağıstan’ın Gimri köyünde doğmuştur.

Şeyh Şamil’in annesi kimdir?

• Annesi ise Avar beylerinden Pir Budak’ın kızı Bahu Mesedu’dur.

Şeyh Şamil Ne Zaman ve nasıl öldü?

• Seyh Şamil, Hac görevini yerine getirdikten sonra 4 Şubat 1871 yılında vefat etmiştir.

Şeyh Şamil Seyyid mi?

• Seyh Samil, Seyyid değildir. Nakşibendi şeyhlerinden Seyyid Cemaleddin Kumuki'nin halifelerindendir.

Şeyh Şamil kaç mektup yazmıştır?

• Şeyh Şamil 100 mektup yazmıştır. Şeyh Şamil’in 100 Mektubu olarak kitabı da bugün bulunmaktadır.